Орталық Азиядағы Ресей-Қытай өзара әрекеттестігінің трансформациясы: стратегиялық серіктестіктен асимметриялық бәсекелестікке дейін
DOI:
https://doi.org/10.26577/IRILJ.2024.v108-i4-a4Аннотация
Мақалада Орталық Азиядағы Ресей-Қытай өзара әрекеттестігінің трансформациясы ҚХР-дың аймақтағы қатысуының күшеюі аясында зерттеледі, бұл жаһандық геосаяси өзгерістер мен халықаралық шиеленістің өсуі жағдайында ерекше өзектілікке ие.
Зерттеудің мақсаты стратегиялық серіктестіктің ресми дискурсы мен Орталық Азиядағы Ресей-Қытай өзара әрекеттестігінің нақты динамикасының арақатынасын сыни талдау болып табылады. Жұмыс экономикалық қатысуды, көші-қон процестерінің трансформациясын, әскери-саяси ықпал мен білім беру кеңістігіндегі өзгерістерді зерттеуге бағытталған.
Зерттеудің әдіснамалық негізін 2010-2023 жылдар аралығындағы эмпирикалық деректерді талдаудың сандық және сапалық әдістерін біріктіретін кешенді тәсіл құрайды. Ресми статистикалық материалдар, мемлекетаралық келісімдер, сараптамалық-талдау орталықтарының деректері және әлеуметтанулық зерттеулер нәтижелері пайдаланылды.
Жүйелік талдау негізінде асимметриялық бәсекелестік моделінің қалыптасуы анықталды, мұнда жарияланған стратегиялық серіктестіктің артында Ресей ықпалының Қытай қатысуымен дәйекті алмастырылуы жүріп жатыр, бұл сандық көрсеткіштермен расталады.
Зерттеудің ғылыми маңыздылығы Ресей-Қытай қатынастарын талдаудың теориялық тәсілдерін дамытуда, өзара әрекеттестіктің жаһандық және аймақтық деңгейлерін саралап қарау қажеттілігін көрсетуде. Жұмыс аймақтық күш-қуат теңгерімінің трансформация механизмдерін және ірі державалардың аймақтық деңгейдегі өзара әрекеттесу ерекшеліктерін түсінуге елеулі үлес қосады.
Нәтижелердің практикалық құндылығы оларды Орталық Азиядағы Ресейдің сыртқы саяси стратегиясын қалыптастыруда және Қытаймен өсіп келе жатқан бәсекелестік жағдайында аймақтық ықпалды сақтау тетіктерін түзетуде пайдалану мүмкіндігінде.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы Ресей мен Қытай арасындағы күшейіп келе жатқан бәсекелестік жағдайында Орталық Азия мемлекеттерінің теңдестірілген сыртқы саясатын әзірлеу үшін оның құндылығымен анықталады. Жұмыс нәтижелері аймақ елдеріне әртүрлі интеграциялық жобаларға қатысуын оңтайландыруға, инвестицияларды тарту тетіктерін жетілдіруге және көпвекторлы дипломатияның тиімді стратегияларын дамытуға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: Ресей-Қытай қатынастары, Орталық Азия, асимметриялық бәсекелестік, аймақтық ықпал, «стратегиялық серіктестік»
