Түркияның аймақтық сыртқы саясатының бағыттары мен ерекшеліктері
DOI:
https://doi.org/10.26577/IRILJ.2023.v102.i2.03Аннотация
Қазіргі көпполярлы әлемдік жүйенің бір белгісі – сыртқы саясаттың ұзақ мерзімді талдауының жоқтығы. Бұл көбінесе қазіргі жаһандық жүйенің субъектілерінің көпжақты болуымен және оқиғалардың барысын олардың пайдасына толығымен қалыптастыру мүмкін еместігімен түсіндіріледі. Дегенмен, оның нақты себебі «өзгеріс» және «трансформация» ХХ ғасырдағы әлемдік саясаттың ең іргелі екі тұжырымдамасы болып табылады. Оның үстіне бұл екі терминнің 2000 жылдан кейінгі сыртқы саяси талдауға кіріспелерде жиі қолданылатыны кездейсоқ емес. Бұл жаңа жағдай шағын және орта немесе дамымаған және дамушы елдерге, сондай-ақ дамыған және ұлы державаларға қатысты. Сондықтан сыртқы саяси талдауды жиі қайталап отыру қажет. Әлемдегі ең тұрақсыз және шиеленісті аймақтардың бірі Таяу Шығыста орналасқан Түркия жаһандық және аймақтық өзгермелі жағдайларға үнемі араласуы керек. Осы қажеттілікке байланысты түрік сыртқы саясаты жылдам өзгеру немесе трансформация кезеңіне енді. Бұл мақалада Түркияның сыртқы саясатының жаңа бағыттары мен ерекшеліктері мен оның салдары бағаланады. Осы тұрғыда Ресей-Украина соғысының нәтижесінде қалыптасып келе жатқан жаңа әлемдік тәртіптегі түрік сыртқы саясатының, әсіресе Таяу Шығыстағы және түркі әлеміндегі мотивтері және Түркияға қандай рөл жүктелді, бұл өзгеріс процесінде қарастырылатын болады. Осы мақсатта осы кезеңде қалыптасқан негізгі параметрлер анықталғаннан кейін Таяу Шығыс пен түркі әлемінде жүргізіліп жатқан саясатқа баға беріледі. Осы мақалада қолдану саласы ретінде Таяу Шығыс аймағы мен түркі әлемін таңдау Түркияның аймақтағы геосаяси, экономикалық, стратегиялық жағдайымен және аймақ елдерімен ортақ тарихи-мәдени жадымен байланысты. Одан әрі Түркияның сыртқы саясатының негізгі қағидаттары қарастырылып, бұл ұстанымдардың Таяу Шығыс пен түркі әлемінде жүзеге асырылуы сараланады.
Түйін сөздер: Түркі әлемі, Таяу Шығыс, геосаясат, Түрік сыртқы саясаты, гегемония.
