Гуманитарлық дипломатия халықаралық қатынастар құралы ретінде: қазақстандық сыртқы саяси элитаның ұстанымы және шет елдердің тәжірибесі
DOI:
https://doi.org/10.26577/IRILJ.2022.v98.i2.05Аннотация
Мақалада пандемия, қарулы қақтығыстар сияқты қазіргі және жаңа қиындықтар тұрғысынан гуманитарлық дипломатияның дамуына талдау жасалады. Қақтығыстың пайда болу әлеуеті әрқашан мемлекеттер арасындағы қатынастарда болады. Дипломатияның рөлі жанжалға айналмас бұрын проблемаларды алдын-ала болжау және шешу болып табылады. Қақтығыстар сөзсіз болған кезде, дипломаттар қақтығыстардың алдын алу үшін келіспеушіліктерді бейбіт жолмен шешу үшін жұмыс істейді. Адам құқықтарын қорғау халықаралық қақтығыстарды шешудің маңызды саласы болып табылады, онда дипломаттар маңызды рөл атқарады. Адам құқықтарының бұзылуы көп елдер тез таралатын және зорлық-зомбылық қақтығыстарына 42 Humanitarian diplomacy as a tool of international relations: the position of the kazakhstani foreign policy elite ... көбірек бейім. Дипломаттар адам құқықтарының бұзылуының алдын алу және әлемдегі елдердегі адамдардың саяси, азаматтық, экономикалық және әлеуметтік құқықтарын құрметтеуді алға жылжыту үшін жұмыс істейді. Соңғы онжылдықтарда бір кездері жекелеген мемлекеттердің ішкі істері деп саналған адам құқықтары мәселелері БҰҰ мен әлемдік державалар жиі басқаратын гуманитарлық араласулардың тақырыбына айналды. Нәтижесінде әскери араласу кейде зардап шеккен елдердің егемендігін бұзу ретінде қабылданатын гуманитарлық араласумен бірге жүруі мүмкін. Дәл осы қақтығыс жағдайларында дипломатия мен адам құқықтары тікелей байланысты. Гуманитарлық дипломатия ықтимал мәселелерді келіссөздер арқылы шешуге тырысады, сонымен бірге дағдарыстан зардап шеккендерге көмек көрсету тәсілдерін табады. Гуманитарлық дипломатия құқықтары мен мүдделеріне қауіп төніп тұрған және дауыстары неғұрлым ауыр әлеуметтік-саяси қақтығыстардың ортасында тұрған осал адамдарға немесе топтарға көмек көрсету және қолдау көрсету үшін тұрақты саяси қатынастардың маңыздылығын атап көрсетеді. Адам құқықтары туралы түсінік қазір қырғи қабақ соғыстан бері бұрынғыдан да маңызды, өйткені жаһандық күштер өзгеріп, аймақтық бөліністер covid-19 пандемиясынан туындаған саяси, экономикалық және әлеуметтік көтерілістерге жауап ретінде пайда болды. Гуманитарлық саладағы шетелдік тәжірибені қарау елдің сыртқы саяси бағытын іске асырудағы гуманитарлық дипломатияның рөлін сәйкестендіруі мүмкін. Мақалада Францияның гуманитарлық саясатының модельдері Таяу Шығыс еліне қатысты қарама-қайшылықты мүдделері бар Сирияға гуманитарлық көмек контекстіндегі елдің, Ресейдің және АҚШ-тың сыртқы саясатының негізгі бағыты ретінде қарастырылады. Сондайақ, Қазақстанның гуманитарлық дипломатия саласындағы тәжірибесі, сондай-ақ сыртқы саяси элитаның жағдайы және осы саладағы перспективалар қарастырылады.
Түйін сөздер: гуманитарлық дипломатия, пандемия, Қазақстан, Шет елдер, халықаралық гуманитарлық құқық.
